محتوای شبکه‌های اجتماعی

پس از شکل‌گیری صنعت چاپ و تولد نشریات به‌عنوان نخستین رسانه‌های عصر جدید، محتوای متنی اهمیت خاصی پیدا کرد. اکنون و در اغاز هزاره سوم، با پیشرفت رسانه‌های متکی بر تکنولوژی و گسترش شبکه جهانی اینترنت، نه‌تنها از اهمیت محتوای متنی کاسته نشده، بلکه روز به روز بر آن افزوده شده است. مبنا و بنیاد هر محتوای دیگری (اعم از صوتی و تصویری)، از همین محتوای متنی گرفته می‌شود.
محتوای متنی نوشته‌ای است که درباره موضوع مورد نظر به مخاطبان توضیح می‌دهد. اما ویژگی‌های این نوشته به بستر ارائه آن بستگی دارد. مثلا نوشته‌ای که قرار است از بستر بلاگ یک سایت به مخاطبانش ارائه شود، به فراخور مسائل مربوط به بهینه‌سازی و سئو، قاعدتا نباید کمتر از ۳۰۰ کلمه باشد. چه بسا برای تقویت وضعیت صفحات فرود (landing pages)، مقالاتی با تعداد کلمات بیشتر از این هم نوشته شود. اما در مقابل، متن عنوان یا شرح یک پست اینستاگرام (caption) ممکن است بسیار کوتاه باشد. هرچند همین متن کوتاه، می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.
به‌هرحال محتوای متنی اساس تولید محتواست و پیش از اینکه این عناوین و اصطلاحات به واسطه توسعه فضای مجازی شکل بگیرند، نوشتن مهم‌ترین ابزار رسانه‌ای برای بشر بوده است.
به واقع عرصه تبلیغات، یک عرصه هنری است. پس محتوای تبلیغاتی باید هنرمندانه و خلاقانه باشد. بنابراین در آفرینش محتوای متنی، هرگز خلاقیت و نوآوری را فراموش نکنید. امروزه همه به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند. چیزی که می‌تواند شما را از دیگران متفاوت کند، همین خلاقیت هنرمندانه است.

با اختراع گرامافون (gramophone/ phonograph) در سال ۱۸۷۰، تولید محتوای صوتی معنا پیدا کرد. به این ترتیب آثار موسیقایی یکی بعد از دیگری روی صفحات گرامافون ضبط و منتشر می‌شدند. ۲۰ سال بعد، نوبت به جناب آقای تسلا رسید تا رادیو را اختراع کند و نهایتا شرکت فیلیپس در سال ۱۹۶۲ اولین نوار کاست (cassette tape) را روانه بازار کرد.
چنانکه اشاره شد استفاده نخستین از این سخت‌افزارها بیشتر برای ارائه قطعات موسیقی بوده است. اما بعد از اختراع نوار کاست، استفاده آموزشی و فرهنگی از آن قوت گرفت. حتما بسیاری از شما در کودکی، خاطراتی از گوش دادن به نوارهای قصه دارید.
به هر حال امروز گزینه ساخت پادکست (podcast) یکی از مهم‌ترین امکانات مورد استفاده برای خلق و آفرینش محتوای صوتی است. چیزی که هم قابلیت ارائه در شبکه‌های اجتماعی را داراست، هم به عنوان یک فایل مستقل قابلیت ارائه در انواع فروشگاه‌های اینترنتی را دارد؛ دقیقا مثل اقسام کتاب‌های صوتی.
مورد دیگر در این زمینه، اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند که با محوریت مدیای صوتی شناخته می‌شوند. مثل کلاب‌هاوس که پیش از این به آن اشاره کردیم.

محتوای تصویری قاعدتا مشتمل بر عکس‌، ویدئو و طرح‌های گرافیکی می‌شود. هرچند ممکن است در برخی دسته‌بندی‌ها، این گونه‌های مختلف را با هم و در یک دسته معرفی کنند، اما برای شناسایی بهتر، هر یک از آنها را به صورت مجزا بررسی می‌کنیم:

الف‌ـ عکس:
در زمانه‌ای که گوشی‌های مجهز به دوربین یکی از ملزومات زندگی امروزی به حساب می‌آیند، معنای عکاسی و کاربرد عکس به‌کلی دگرگون می‌شود و وجهه هنری آن کاملا تغییر می‌کند. ممکن است شما در زندگی روزمره خود برای یک امر ساده از چیزی عکس بگیرید. مثلا وقتی به کلینیک دندان‌پزشکی مورد نظرتان مراجعه می‌کنید، ممکن است از برنامه حضور پزشکان که روی تابلوی اعلانات نصب شده است عکس بگیرید تا بعدا یادتان باشد روزی که دندان‌پزشک دلخواه شما حضور دارد، به آنجا مراجعه کنید. یا ممکن است بعد از واریز وجه برای شخصی، از صفحه خود اسکرین‌شات بگیرید و آن را به عنوان رسید پرداخت تا مدت‌ها نزد خود نگه دارید.
با وجود دوربین‌ جلوی گوشی‌های هوشمند از اوایل این دهه، بازار سلفی گرفتن هم حسابی گرم شد. ژست‌ها و استایل‌های خاص در موقعیت‌های کلیشه‌ای هم رفته‌رفته برای همه کاربران فضای مجازی تعریف شد؛ مثل عکس گرفتن از خود در آینه آسانسور.
به این ترتیب ممکن است فردی در روز آنقدر عکس بگیرد که بعد از گذشت مدت کوتاهی مجبور شود بدون اینکه عکس‌های قبلی‌اش را دیده باشد، بخش اعظمی از آنها را پاک کند تا جا برای ثبت عکس‌های جدید باز شود. غرض اینکه امروزه بیشتر از گذشته مقوله عکس و عکاسی در رسانه‌ها اهمیت یافته است. بنابراین از اهمیت آن به عنوان یکی از قدیمی‌ترین انواع محتواهای رسانه‌ای، هرگز کاسته نشده است.
با این اوصاف حتما این مسئله به ذهن خیلی‌ها خطور می‌کند که نکته مهم در انتخاب عکس یا عکاسی برای تولید محتوا، رعایت نکات اصولی عکاسی و آموختن مهارت‌های آن است. مثل مسائلی از قبیل «در نظر گرفتن نقاط طلایی در عکس»، «رعایت نور مناسب در استودیو و عکاسی در تایم‌های مناسب خارج از استودیو قبل از غروب» و …
همه اینها مهم هستند. اما چیزی که بیش از سایر نکات اهمیت دارد، نکاتی است که عکس شما را از میلیون‌ها عکس دیگری که در روز در شبکه‌های اجتماعی بارگذاری می‌شود، متمایز می‌کند. یعنی مسئله‌ای که بارها و در مقالات دیگر به آن اشاره کرده‌ایم:
«خودتان را جای مخاطبانتان بگذارید و با خلاقیت، ایده متفاوتی به آنها ارائه بدهید!».
پس از گذاشتن یک پست تصویری، حتما از کپشن مناسب استفاده بکنید.

ب‌ـ ویدئو:
انتشار محتوای ویدئویی برای عموم، به‌شدت مدیون گسترش شبکه جهانی اینترنت و بعد از آن شبکه‌های اجتماعی است. پیش از این، تنها رسانه‌های تلویزیون، سینما و مؤسسات فیلم‌سازی قابلیت نشر محتوای ویدئویی در سطوح فراگیر را داشتند. از اوایل دهه ۹۰ میلادی، با رواج استفاده عمومی از رایانه‌های شخصی، رفته‌رفته تیزرهای اختصاصی کم‌خرج ساخته می‌شدند و از طریق لوح فشرده (CD) به‌عنوان محتوای تبلیغاتی به مخاطبان ارائه می‌شدند.
اما بعد از گسترش چشمگیر اینترنت و وضعیت امروزی شبکه‌های اجتماعی، دیگر دردسرهای استفاده از سی‌دی منتفی شده است. در حال حاضر هر کسی می‌تواند به‌راحتی ویدئوی خود را در صفحه شخصی اینستاگرامش قرار دهد.
رویکرد حرفه‌ای برای ساخت ویدئوی تبلیغاتی منجر به ساخت انواع تیزهای تبلیغاتی،‌ تجاری و صنعتی می‌شود. درباره هر یک از این تیزرها، مقالات مستقل تخصصی و مفیدی برای شما نگاشته‌ایم که می‌توانید به آنها مراجعه بکنید. فقط نکته‌ خاصی که باید به آن توجه کرد این است که باید ویژگی‌های بستری را که از آن برای انتشار ویدئوی خود استفاده می‌کنید، در نظر داشته باشید. به این ترتیب می‌توانید بازخورد خیلی خوبی از نشر و بازنشر محتوای خود بگیرید.
مثال؛
می‌دانید که برای انتشار ویدئوهایی که بیشتر از یک دقیقه هستند، می‌توانید از گزینه IGTV در اینستاگرام استفاده کنید. حال تصور کنید محتوای شما، یک محتوای تخصصی درباره تاریخ سینماست که به‌واسطه آن، می‌خواهید مخاطب خود را با مؤسسه آموزش بازیگری خود آشنا بکنید. پس مسئله اینجاست که باید از زیاده‌گویی پرهیز کنید. اگر برای این کار بدون هیچ دلیلی، یک ویدئوی ۶دقیقه‌ای در IGTV قرار دهید، شاید مخاطبی که در آن لحظه حوصله تماشای یک ویدئوی طولانی درباره تاریخ سینما را ندارد، پست شما را به‌سرعت رد کند. به این ترتیب شما یکی یکی مخاطبان خود را از دست می‌دهید.
بنابراین به اقتضای هر موقعیتی، باید استراتژی خاصی داشته باشید. مثلا اگر طول ویدئویی که هدف نهایی آن، صرفا تبلیغاتی است بیش از یک دقیقه شد، به جای استفاده از IGTV ، آن را در دو صفحه قرار دهید. زیرا خیلی از مخاطبان اینستا، IGTV را باز نمی‌کنند.

ج‌ـ طرح‌های گرافیکی:
غیر از عکاسی، ممکن است یک طراح از محتوایی که خودش آفریده برای تبلیغات یا هر هدف دیگری در فضای مجازی استفاده کند. حال ممکن است این کار را از طریق نرم‌افزارهای طراحی و گرافیکی هم انجام دهد. حتی ممکن است با استفاده از طرح‌های گرافیکی متحرک به آفرینش اقسام گرافیک متحرک (motion graphics) و پویانمایی (animation) بپردازد.
این مقوله‌ها هم گزینه‌های جذابی برای تولید محتوای تصویری در فضای مجازی هستند. مزیت آنها هم این است که با هزینه کمتری نسبت به تیزرها و فیلم‌های تبلیغاتی ساخته می‌شوند و دست طراح و آفریننده آنها هم در اعمال خلاقیت بیشتر، باز است.