مشاوره مدیریت
فعالیت آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ، فقط مختص مشاوره در زمینه بازاریابی اینترنتی و تولید محتوای مناسب برای فضای مجازی و بسترهای مرتبط با آن نیست؛ بلکه مسائلی از قبیل نگارش طرح کسب‌وکار یا همان بیزینس پلن (business plan) و مشاوره‌های اصولی و ابتدایی برای راه‌اندازی کسب‌وکار را هم شامل می‌شود. مقوله‌ای که مستقیما متوجهِ مدیران و مؤسسان هر مجموعه است و می‌تواند در طول مسیر رشد و تکامل آن راهگشا باشد.
اقدام نخست مشاوره دیجیتال مارکتینگ
بازاریابی اینترنتی (digital marketing / internet marketing) دلالت بر کلیه فعالیت‌هایی دارد که در اینترنت و فضای مجازی در زمینه بازاریابی انجام می‌شود و همه اقدامات تبلیغاتی، فروشگاهی، تجاری و … را در این حیطه شامل می‌شود. به عبارت بهتر، این نوع بازاریابی ناظر بر همان ابعاد مختلف بازاریابی کلاسیک مشتمل بر شناخت بازار هدف، مطالعه خواست ایشان، معرفی کالاها به آنها و مدیریت روابط عمومی است؛ با این تفاوت آشکار که کلیه این مسائل در بستر فضای مجازی و اینترنت تحقق پیدا می‌کنند.
به تعبیر دیگر، بازاریابی کلاسیک به صورت آفلاین انجام می‌شود و دیجیتال مارکتینگ به معنای بازاریابی آنلاین است و مصداق آن انواع فعالیت‌های فروش و بازاریابی از طریق آگهی‌های مجازی، تبلیغات بنری، سایت‌های فروشگاهی، شبکه‌های اجتماعی، ایمیل مارکتینگ، اینفلوئنسر مارکتینگ و … است. هر یک از این مصادیق، خود جنبه‌های بسیار مهمی دارند که پرداختن به آنها مستلزم زمان و مطالعه بیشتر است. ولی مسئله‌ای که همه آن را می‌پذیرند این است که دیجیتال مارکتینگ مقوله مدیریت ارتباط با مشتری (customer relationship management) که به اختصار CRM خوانده می‌شود را متحول کرده است.
مشاوره دیجیتال مارکتینگ چیست؟
مشاوره دیجیتال مارکتینگ عبارت است از پیشبرد اهداف بازاریابی اینترنتی با استفاده از ابزارهای خاصی که بر مبنای مشاهدات آماری مانند بازخورد بهینه‌سازی و تعداد بازدیدها و پسندها (views and likes) ، به کار گرفته می‌شوند.
مشاور بازاریابی اینترنتی چه می‌کند؟
در نوشته‌های مختلفی که در بخش مقالات مدیاشو قرار دارد، به صورت مستقل درباره بسیاری از مضامین مرتبط صحبت کرده‌ایم. مسائلی از قبیل تبلیغات بنری، تبلیغات کلیکی، انواع آگهی‌های آنلاین و آفلاین، استراتژی‌های مربوط به بهینه‌سازی و … . مشاور دیجیتال مارکتینگ باید در تمامی این زمینه‌ها و همچنین در سایر حوزه‌های مرتبط، اطلاعات و مهارت‌های کافی داشته باشد. بنابر این با اشراف بر مسائل مربوط به آی‌تی، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تجارت الکترونیک، تولید محتوا، تبلیغات، مدیریت ارتباط با مشتری و … باید با ترسیم بهترین نقشه‌های راهبردی و استراتژیک، مسیر مشخصی را پیش روی مخاطبانش قرار دهد.
۸ روش برای تحقق اهداف بازاریابی اینترنتی
- تقویت فرایند بهینه‌سازی و سئو
- تبلیغات کلیکی
- تحلیل بازخورد شبکه‌های اجتماعی از طریق آمار متغیرهایی مثل میزان بازدید و لایک‌ها و همچنین تحلیل آماری داده‌های وب‌سایت‌ها از طریق امکاناتی همچون گوگل آنالیتیکس (Google analytics).
- تبلیغ از طریق تولید محتوای متنی و تصویری در شبکه‌های اجتماعی
- استفاده از انواع پیوندها و ورودی‌ها مثل بک‌لینک (backlink)، پوش نوتیفیکیشن (push notification) و تبلیغات بنری (banner ad) .
- اِعمال سیاست‌های ریتارگتینگ.
- استفاده از استراتژی‌های تعاملی مثل چت آنلاین و قرار دادن گزینه‌های نمره‌دهی برای کاربران و تعیین سطح.
- به‌کار بردن نمونه‌های مختلف تبلیغات آفلاین در جهت معرفی بهتر کسب و کار اینترنتی و آنلاین.
قاعدتا گزینه‌های مقوله گسترده‌ای مثل بازاریابی اینترنتی به همین موارد محدود نمی‌شود. ولی موارد یادشده، مهم‌ترین شیوه‌ها و ابزارهایی هستند که مشاوران دیجیتال مارکتینگ با استفاده از آنها به مشتریان خود کمک می‌کنند.
این موعظه شیخ اجلّ، سعدی شیرازی را از یاد نبرید که فرموده است:
به عمل کار برآید، به سخن‌دانی نیست!
هر پروژه‌ای نیازمند یک طرح اولیه است. اما اگر به بهترین ایده‌ها و برنامه‌ها عمل نکنید، هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. در ابتدای کار، نباید با وسواس‌های ایده‌ئالیستی خود را از عمل کردن و به کار بستن برنامه‌ها بازدارید. بسیاری از مشکلات کار در حین انجام پروژه‌ها خودشان را نشان می‌دهند. بنابراین باید با اجرای برنامه‌ها، ضعف‌ها را شناسایی کنید.
اقدام دوم: مشاوره راه‌اندازی کسب‌وکارهای اینترنتی
کسب‌وکار اینترنتی چیست؟
شاید این تصور وجود داشته باشد که کسب‌وکار اینترنتی صرفا به مشاغل و حرفه‌هایی اطلاق می‌شود که مستقیما به فناوری‌های مرتبط با اینترنت مثل طراحی سایت، تولید محتوا و … می‌پردازند. اما این دیدگاه نادرست است. استفاده از فضای مجازی برای تبلیغ، معرفی و فروش کالا یا ارائه خدمات و هر فعالیت اقتصادی بزرگ و کوچک دیگری، مصداق کسب‌وکار اینترنتی و دیجیتال مارکتینگ است.
حال ممکن است این امور صرفا با انگیزه بازاریابی (معرفی و شناخت بازار هدف) صورت بگیرد و یا اینکه سایر مراحل خرید و فروش، از پرداخت الکترونیک گرفته تا پروسه نظارت بر ارسال را هم شامل شود.
راه‌اندازی یک صفحه ساده در اینستاگرام یا سایر شبکه‌های اجتماعی مصداق ابتدایی راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی است. از طرف دیگر می‌توان یک فروشگاه اینترنتی بزرگ را در نظر گرفت که بخش سخت‌افزاری و منابع انسانی آن، از بسیاری از کارخانه‌ها نیز بزرگ‌تر است.
مبانی راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی
- بستر اصلی فعالیت خود را بر اساس موضوع و زمینه مورد نظر انتخاب کنید!
با توجه به حجم و گستردگی کار خود باید تصمیم بگیرید که قصد شما در ابتدای کار فعالیت محدود در شبکه‌های اجتماعی است، یا به اقتضای کار بزرگ خود نیاز به طراحی سایت و یک فروشگاه اینترنتی دارید. تصمیم‌گیری درباره این موضوعات، مسیر شما را مشخص‌تر می‌کند.
- ایده‌پردازی و خلاقیت، سکوی پرتاب شماست!
گاهی سرمایه و بستر انتخابی فردی که کسبوکاری را در فضای مجازی آغاز می‌کند، با کرور کرور کاربران دیگر شبکه‌های اجتماعی فرقی نمی‌کند. اما چیزی که موجب موفقیت و تمایز او با دیگران می‌شود، ایده متفاوت و خلاقیت اوست؛ چیزی که می‌تواند باعث ربودن گوی سبقت از دیگران شود تا فرد از رقبای خود فاصله زیادی بگیرد.
- انتخاب سیستم مدیریت محتوا
اگر قصد دارید از یک سایت به عنوان بستر اصلی مارکتینگ خود استفاده بکنید و یا به هر جهت نیاز به ساخت و طراحی آن دارید، باید یک سیستم مدیریت محتوا (Content Management System) یا همان CMS را انتخاب کنید. برای ایجاد سایت چه در قالب‌های آماده و چه از طریق طراحی قالب‌های خلاقانه، باید از سیستم‌های مدیریت محتوایی مثل WordPress یا Joomla استفاده کنید. قاعدتا هر یک از این سیستم‌ها قابلیتهای منحصر به فردی دارند. پس با توجه به خواسته خود، بهترین گزینه را انتخاب کنید.
هرچند آگاهی از مبانی و اصول راه‌اندازی کسب‌وکارهای اینترنتی برای پیشبرد فعالیت در عرصه دیجیتال مارکتینگ بسیار مهم است، اما قلمرو فناوری و دنیای مجازی بی‌انتهاست. پس هرگز از حرکت باز نایستید. شما همیشه باید با اتخاذ استراتژی‌های جدید و داشتن مطالعات تحلیلی و آماری، خود و مجموعه خودتان را به‌روز نگه دارید.
اقدام سوم: مشاوره شبکه‌های اجتماعی
این مقاله در مرداد سال ۱۴۰۰ هجری شمسی برابر با آگوست سال ۲۰۲۱ میلادی نگارش شده است؛ یعنی زمانی که جمعیت جهان به چیزی حدود هشت میلیارد نفر رسیده است. در این تاریخ حدود نیمی از مردم جهان در شبکه‌های اجتماعی عضویت یافته‌اند و جمعیت اعضای حاضر در شبکه‌هایی مثل ایسنتاگرام و فیس‌بوک بیشتر از جمعیت بسیاری از کشورهای پرجمعیت دنیاست.
در حال حاضر تعداد اعضای اینستاگرام بیش از ۴۰۰ میلیون نفر است. در این میان بیشترین دنبال‌کنندگان به چهره‌های شناخته‌شده ورزشی و هنری اختصاص دارد. کریستیانو رونالدو نابغه پرتغالی فوتبال جهان با بیش از ۳۰۰ میلیون دنبال‌کننده (Follower) در جایگاه نخست قرار دارد و بعد از او دوئین جانسون (Dwayne Johnson)، ستاره کشتی کچ و بازیگر آمریکایی و آریانا گرانده (Ariana Grande) خواننده آمریکایی با بیش از ۲۵۰ میلیون فالوئر در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
قابلیت هر یک از شبکه‌های اجتماعی
اینستاگرام، لینکدین، فیس‌بوک، پینترست، توئیتر، یوتیوب، کلاب‌هاوس و نام‌های مطرح دیگری به‌عنوان شبکه اجتماعی در ذهن شما جای گرفته است. اما فعالیت در هر یک از این نمونه‌ها با توجه به قابلیتهای آنها، رویکرد متفاوتی می‌طلبد.
مثلا اپلیکیشن جوان کلاب‌هاوس بر مبنای لایو (برنامه زنده) صوتی بنا نهاده شده است و امکان نشر پست‌های صوتی و پادکست (podcast) را هم در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد. یوتیوب بر مبنای اشتراک‌گذاری ویدئو شکل گرفته و شبکه اجتماعی پینترست جایی است برای معرفی هر شخص بر اساس حرفه و علایقش.
اینستاگرام هم با تجمیع قابلیتهای مختلفی که ذکر شد، نزد کاربران محبوبیت پیدا کرده و گسترش یافته است. ذکر و معرفی هر یک از این شبکه‌های اجتماعی در کنار جزئیات و قابلیت‌هایشان، مقالات مستقلی می‌طلبد. در ادامه درباره مهم‌ترین مسائلی که جهت مدیریت شبکه‌های اجتماعی برای ادمین‌ها و مشاوران شبکه‌های اجتماعی و حتی کاربران ساده قابل توجه است، نکاتی را ذکر می‌کنیم.
۵ نکته اساسی برای مدیریت شبکه‌های اجتماعی
با عنوان و موضوع کاملا مشخصی شروع کنید!
خیلی از جوانان جویای نام و کام در عرصه فضای مجازی، با توجه به روحیه خلاق خود، ایده‌های بسیار زیادی در سر دارند و دل‌شان می‌خواهد در کوتاه‌ترین مدت زمان ممکن، تمام آنها را عملیاتی کنند. اما واقعیت این است که در هر زمینه‌ای، مراحل تثبیت کار باید گام به گام طی شود. بزرگ‌ترین برندهایی که امروزه تجارت الکترونیک خود را در عرصه‌های مختلف گسترش داده‌اند، ابتدا صرفا با یک یا چند موضوع کوچک و مشخص کار خود را آغاز کرده‌اند.
گسترش گام به گام کار
پس از تثبیت وضعیت، کم‌کم می‌توانید کار خود را گسترش دهید. همان‌طور که در ابتدا گفتیم، گسترش کار و بلندپروازی یکباره رخ نمی‌دهد. پس وقتی در زمینه خاصی نزد مخاطبان خود شناخته شدید، رفته‌رفته می‌توانید در زمینه‌های مشابه نیز ورود کنید و خود را به مخاطبان معرفی کنید.
گروه مخاطبان خود را بشناسید!
برای تحقق بهتر اهداف مرحله اول، باید دقیقا روی مجموعه مشخصی از کاربران تمرکز کنید. قاعدتا در ابتدای کار و در شرایطی که هنوز خدمات زیادی ارائه نمی‌دهید، هر کسی برای دنبال کردن شما، انگیزه کافی ندارد. پس باید به این نکته فکر کنید که چطور در مرحله اول، مخاطبان اصلی خود را جذب کنید و در مراحل بعدی بر تعداد آنها بیفزایید.
مطالعات آماری و پایش همیشگی
مطالعات آماری درباره بازدیدکنندگان وب‌سایت‌ها از مطالعه رفتار کاربران شبکه‌های اجتماعی پیچیده‌تر است. پس این موضوع را در نظر داشته باشید که همیشه می‌توانید به‌سادگی با مطالعه عناصر مشخص، بازخورد محتوا و جایگاه صفحه خود را بررسی کنید. مهم‌ترین و البته بارزترین عناصری که در این زمینه می‌توانیم از آنها یاد کنیم، میزان بازدید و میزان پسندیده شدن هر پست در شبکه اجتماعی است (view and like). شما می‌توانید براساس این عناصر، نمودارهایی برای خودتان رسم بکنید و فراز و فرود فعالیت خود را مشاهده کنید و دلیل آن را با توجه به تحلیل محتوای خود، بررسی کنید.
تثبیت وضعیت
پس از ایجاد حساب کاربری مورد نظر با عنوان مناسب و بعد از اینکه به اندازه کافی کاربران علاقه‌مند را به‌عنوان مخاطب خود جذب کردید، باید موقعیت و وضیعت ایجاد‌شده را با سیاست‌های درست، تثبیت کنید. به این ترتیب، اگر در زمینه فروش اینترنتی از طریق شبکه اجتماعی فعال هستید، باید با ارائه بهترین خدمات پشتیبانی، هیچ‌گاه مخاطبان خود را تنها نگذارید و آنها را ناامید نکنید.
گسترش گام به گام کار
پس از تثبیت وضعیت، کم‌کم می‌توانید کار خود را گسترش دهید. همان‌طور که در ابتدا گفتیم، گسترش کار و بلندپروازی یکباره رخ نمی‌دهد. پس وقتی در زمینه خاصی نزد مخاطبان خود شناخته شدید، رفته‌رفته می‌توانید در زمینه‌های مشابه نیز ورود کنید و خود را به مخاطبان معرفی کنید.
گروه مخاطبان خود را بشناسید!
برای تحقق بهتر اهداف مرحله اول، باید دقیقا روی مجموعه مشخصی از کاربران تمرکز کنید. قاعدتا در ابتدای کار و در شرایطی که هنوز خدمات زیادی ارائه نمی‌دهید، هر کسی برای دنبال کردن شما، انگیزه کافی ندارد. پس باید به این نکته فکر کنید که چطور در مرحله اول، مخاطبان اصلی خود را جذب کنید و در مراحل بعدی بر تعداد آنها بیفزایید.
مطالعات آماری و پایش همیشگی
مطالعات آماری درباره بازدیدکنندگان وب‌سایت‌ها از مطالعه رفتار کاربران شبکه‌های اجتماعی پیچیده‌تر است. پس این موضوع را در نظر داشته باشید که همیشه می‌توانید به‌سادگی با مطالعه عناصر مشخص، بازخورد محتوا و جایگاه صفحه خود را بررسی کنید. مهم‌ترین و البته بارزترین عناصری که در این زمینه می‌توانیم از آنها یاد کنیم، میزان بازدید و میزان پسندیده شدن هر پست در شبکه اجتماعی است (view and like). شما می‌توانید براساس این عناصر، نمودارهایی برای خودتان رسم بکنید و فراز و فرود فعالیت خود را مشاهده کنید و دلیل آن را با توجه به تحلیل محتوای خود، بررسی کنید.
تثبیت وضعیت
پس از ایجاد حساب کاربری مورد نظر با عنوان مناسب و بعد از اینکه به اندازه کافی کاربران علاقه‌مند را به‌عنوان مخاطب خود جذب کردید، باید موقعیت و وضیعت ایجاد‌شده را با سیاست‌های درست، تثبیت کنید. به این ترتیب، اگر در زمینه فروش اینترنتی از طریق شبکه اجتماعی فعال هستید، باید با ارائه بهترین خدمات پشتیبانی، هیچ‌گاه مخاطبان خود را تنها نگذارید و آنها را ناامید نکنید.
اقدام چهارم: طراحی بیزینس پلان (business plan)
طرح کسب‌وکار یا بیزینس پلان چیست؟
طرح کسب‌وکار، گزارش مکتوبی است که در آن یک موضوع یا پروژه کاری تعریف می‌شود و با بررسی پیشینه، آینده و چشم‌انداز آن، رویکرد تیم اجراکننده آن در راستای راه‌اندازی و توسعه آن با تعاریف دقیق، آمار، ارقام و نموادر شرح داده می‌شود. امروزه با توجه به جایگاه خاصی که مجموعه‌های کارآفرینی و فعالیت‌های استارتاپی پیدا کرده‌اند، مسائل مربوط به طراحی بیزینس پلن اهمیت بیشتری پیدا کرده است و بسیاری از افراد کارآفرین در همان بدو کار با مراجعه به مشاوران راه‌اندازی کسب‌وکار و طراحی بیزینس پلن، پایه و اساس کار خود را بر مبنای رویکردهای علمی و حساب‌شده قرار می‌دهند.
مقصود از استارتاپ (start-up) یا همان کسب‌وکار نوپا و توسعه‌یابنده، کسبوکاری است که در راستای کارآفرینی (Entrepreneurship) ایجاد می‌شود و اساس بیزینس پلن آن بر این مبناست که پس از پشت سر گذاشتن مراحل آزمایشی (pilot) و تثبیت موقعیت اولیه، به‌سرعت توسعه پیدا کند تا هم فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد شود و هم سود بیشتری حاصل آید.
۷ نکته طلایی برای نوشتن business plan
کالا یا خدماتی که قصد عرضه و ارائه آن را دارید، مشخص کنید!
قاعدتا برای پیش بردن هر برنامه‌ای، موضوع آن باید به‌خوبی مشخص باشد. در ابتدای کار به دور از هیجانات باید به‌صورت محدود زمینه فعالیت خود را مشخص کنید! برای اهداف متعالی عجله نکنید و با اقدامات بلندپروازانه، خودتان را به دردسرهای بزرگ نیندازید. اگر اقدامات اولیه را به‌درستی انجام دهید، به‌موقع نوبت به توسعه کسب‌وکارتان هم می‌رسد.
بازار هدف‌تان را بشناسید!
برای فروش بهتر محصولات و ارائه شایسته خدمات، باید مخاطبان‌تان را به‌خوبی بشناسید و تفسیر درستی از بازار هدف خود داشته باشید. باید بدانید که به‌لحاظ تبلیغاتی روی کدام گروه باید مانور بیشتری بدهید و چه جایی باید سرمایه‌گذاری مادی و معنوی بکنید. نداشتن اطلاعات درست از سلیقه و خواست مشتریان، نیرو و سرمایه شما را به باد می‌دهد که چنین اتفاقی به نوبه خود از انگیزه‌تان خواهد کاست. بنابر این با مطالعه جامعه هدف، بهترین تصمیم‌ها را بگیرید.
برای رشد و توسعه کار چه مرزهایی را متصور هستید؟
همان طور که پیش از این در این مقاله و مقالات دیگر عنوان کرده‌ایم، برای پیشرفت، توسعه و گسترش کار، نباید عجله کرد. بعد از اینکه مراحل مقدماتی با منطق و رویکردی صحیح طی شد، کار به خودیِ خود گسترش می‌یابد. امروزه رواج کسب‌وکارهای توسعه‌یابنده و نوپا (start-up projects) که در راستای کارآفرینی ایجاد می‌شوند، مسئله برنامه‌ریزی دقیق جهت توسعه کار را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهند. بنابراین، مشاوران طراحی کسب‌وکار با وقوف بر این قضیه، باید زمینه‌ساز توسعه و گسترش پروژه‌هایی باشند که به آنها سپرده می‌شود.
برآورد مقدمات و ملزومات مورد نیاز
فراهم کردن مقدماتی مثل مکان مورد نظر، تجهیز آفیس، منابع انسانی و کلیه هزینه‌های قابل پیش‌بینی در راستای تأمین و جذب سرمایه مورد نیاز.
اجرای آزمایشی طرح‌های پایلوت (pilot) به‌صورت موازی
هم‌زمان با پیشرفت کار در مراحل نخستین، باید طرح‌ها و ایده‌های خود را به‌صورت آزمایشی در ابعاد کوچک پیاده‌کنید. این عمل حکم ساختن ماکتی را دارد که نقطه‌ضعف‌های موجود و خطاهای آینده را بهتر به شما نشان می‌دهد. حتی گاهی اجرای پایلوت، منجر به کشف قابلیت‌هایی می‌شود که تا آن زمان کسی به آنها توجهی نداشته است.
آغاز کار بر اساس برآوردها و آزمایش‌های صورت‌گرفته و تثبیت آن
همه مراحل گذشته برای رسیدن به این مرحله است. تمام برنامه‌ها و نتایج باید عملیاتی شوند؛ وگرنه هیچ یک از اهداف بیزینس پلن برآورده نمی‌شود. علاوه بر اینکه باید نقشه‌های پیشین خود را اجرایی کنید، باید بتوانید گام به گام جلو بروید و وضعیت موجود را تثبیت کنید تا در مراحل بعدی امکان تحقق نقشه‌های پیشین توسعه و گسترش کار هم وجود داشته باشد.
توسعه کار و پایش مداوم
چنانکه ذکر شد، پس از مرحله تثبیت کار، نوبت توسعه پروژه‌ها می‌رسد. رفته‌رفته می‌توانید در عرصه‌های نزدیک به زمینه فعالیت خود ورود کنید و بستر را برای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر و درآمد بهتر فراهم کنید.